PTA (Point of Total Assumption) là khái niệm chỉ liên quan đến các hợp đồng giá cố định phí ưu đãi (FPIF - fixed price incentive fee contracts). PTA đề cập đến mức tiền mà vượt trên mức đó thì người bán (Seller) chịu toàn bộ tổn thất của phần chi phí vượt quá PTA đó. “Chịu toàn bộ tổn thất” ở đây không phải là Seller không có lợi nhuận, mà có nghĩa là khi Actual Cost từ điểm PTA trở lên thì lợi nhuận của Seller giảm dần và Buyer không chia sẻ tiếp phần vượt chi phí trên mức PTA nữa (xem bảng và giải thích bên dưới). Khái niệm này hoạt động khi:

• Người mua (Buyer) và người bán (Seller) đã thống nhất các tiêu chí của hợp đồng giá cố định phí ưu đãi FPIF
• Người mua (Buyer) sẵn sàng hoàn trả một phần chi phí vượt mức cho đến khi đạt đến mức giá trần (ceiling price).

Một vài thuật ngữ cần thiết để tính toán PTA:

• Cost (Chi phí): Cost là giá vốn đối với Seller. Seller và Buyer thống nhất Cost, và quy trình ước tính Cost này là minh bạch.
• Fee (Phí): Fee là phần phí mà Buyer trả cho Seller, nó cũng chính là lợi nhuận (Profit) mà Seller nhận được.
  • Fee (ở phía Buyer) = Profit (ở phía Seller)
• Profit (Lợi nhuận): Profit là lợi nhuận mà Seller nhận được, nó cũng chính là phí (Fee) mà Buyer cần trả.
  • Fee (ở phía Buyer) = Profit (ở phía Seller)
• Price (Giá): Price là số tiền mà Buyer cần trả cho Seller.
  • Price (ở phía Buyer) = Cost + Fee
  • Price (ở phía Seller) = Cost + Profit
  • Price (ở phía Buyer) =  Price (ở phía Seller)
• Target Cost (Chi phí mục tiêu): Target Cost là chi phí ước tính ban đầu mà Seller (người bán) đã lên kế hoạch để thực hiện hợp đồng. Target Cost này được chia sẻ với Buyer (người mua) và quá trình ước tính Target Cost này là minh bạch.
• Target Fee (Phí mục tiêu): Target Fee là phí mà Seller (người bán) muốn có được cho công việc họ đang làm, đây cũng chính là Lợi nhuận mục tiêu của Seller. Phí thực tế sẽ phụ thuộc vào mức độ hiệu suất mà Seller hoàn thành hợp đồng.
• Target Price (Giá mục tiêu): Target Price là mức giá mà Buyer (người mua) đang hướng tới. Nó là tổng cộng của Chi phí mục tiêu + Phí mục tiêu (Target Price = Target Cost + Target Fee). Cả Buyer và Seller đều sử dụng mức này làm điểm chuẩn. Nếu dự án cuối cùng có giá thấp hơn giá mục tiêu này, người mua và người bán sẽ chia sẻ lợi nhuận theo thỏa thuận chia sẻ lợi nhuận. Nếu giá vượt quá giá mục tiêu này, người mua và người bán sẽ chia sẻ chi phí theo thỏa thuận chia sẻ chi phí (có khả năng bị điều chỉnh tùy theo mức giá trần mà 2 bên đã thống nhất trước)
  • Target Price = Target Cost + Target Fee
• Actual Cost (Chi phí thực tế): Chi phí thực tế Seller bỏ ra thực hiện dự án. Đây cũng là giá vốn mà Seller bỏ ra thực hiện dự án.
• Chênh lệch Cost = Target Cost - Actual Cost
  • Nếu Target Cost > Actual Cost => Chênh lệch Cost là > 0. Đây là Cost Underrun. Nghĩa là Seller thực hiện đạt hiệu suất tốt nên tiết kiệm chi phí so với ước tính ban đầu.
  • Nếu Target Cost < Actual Cost => Chênh lệch Cost là < 0. Đây là Cost Overrun. Nghĩa là Seller thực hiện đạt hiệu suất kém nên phát sinh thêm chi phí so với ước tính ban đầu.
• Sharing ratio (Tỷ lệ chia sẻ): Sharing ratio là tỷ lệ chia sẻ giữa Buyer và Seller.
  • Sharing Ratio = Tỷ lệ chia sẻ của Buyer / Tỷ lệ chia sẻ của Seller.
  • Ví dụ nếu Sharing ratio = 60/40 thì nghĩa là Buyer chiếm 60% và Seller chiếm 40% Chênh lệch Cost
  • Có hai trường hợp:
    • Để chia sẻ lợi nhuận: khi dự án có chi phí thấp hơn chi phí mục tiêu
    • Để chia sẻ chi phí: khi dự án có chi phí cao hơn chi phí mục tiêu.
• Seller's Share (Phần chia sẻ của người bán - Seller) = Chênh lệch Cost * % Tỷ lệ chia sẻ của người bán (Seller)
  • Nếu Target Cost > Actual Cost => Chênh lệch Cost là > 0. Đây là Cost Underrun. Khi đó Seller's Share > 0
  • Nếu Target Cost < Actual Cost => Chênh lệch Cost là < 0. Đây là Cost Overrun. Khi đó Seller's Share < 0
• Buyer’s Share (Phần chia sẻ của người mua - Buyer) = Chênh lệch Cost * % Tỷ lệ chia sẻ của người mua (Buyer)
• Final Fee (Actual Fee) tạm tính: Lợi nhuận thực tế Seller có được (tạm tính). Đây chỉ là lợi nhuận tạm tính vì còn cần so sánh Final Price với Ceiling Price.
  • Final Fee tạm tính = Target Fee + Seller's Share
• Final Price (Actual Price) tạm tính: Giá thực tế tạm tính
  • Final Price tạm tính = Actual Cost + Final Fee tạm tính
• Final Price (Actual Price): Giá thực tế cuối cùng sẽ có 2 trường hợp
  • Nếu Final Price tạm tính < Ceiling Price: Final Price cuối cùng = Final Price tạm tính. Đây cũng là công thức tính Final Price khi không có mức giá trần (Ceiling Price).
  • Nếu Final Price tạm tính  >= Ceiling Price: Final Price cuối cùng = Ceiling Price

Công thức tính PTA (Point of Total Assumption):

• PTA = (Giá trần - Giá mục tiêu) / Tỷ lệ chia sẻ của người mua + Chi phí mục tiêu
• PTA = (Ceiling Price – Target Price) / Buyer’s Share Ratio + Target Cost

Tôi lấy ví dụ từ Rita Mulcahy’s PMP® Exam Prep - Ninth Edition trang 521.

Tính PTA như sau:

PTA = (Ceiling Price – Target Price) / Buyer’s Share Ratio + Target Cost

PTA = (200,000 – 180,000) / 0.6 + 150,000

PTA = 183,333

PTA có nghĩa là gì?

Điều đó có nghĩa là chi phí thực tế (Actual Cost) không nên chạm đến mốc Điểm tổng giả định PTA (Point of Total Assumption) là 183,333. Nó nên là mục tiêu của Seller. Vì nếu Actual Cost chạm vào PTA (và lớn hơn PTA) thì tất cả chi phí vượt quá đó sẽ gây tổn thất cho Seller. Tổn thất ở đây không phải là Seller không có lợi nhuận, mà có nghĩa là khi Actual Cost từ điểm PTA trở lên thì lợi nhuận của Seller giảm dần và Buyer không chia sẻ tiếp phần vượt chi phí trên mức PTA nữa. Xem bảng mô tả các kịch bản như bên dưới với các Actual Cost khác nhau (Chúng tôi chỉ thảo luận về trường hợp vượt chi phí - cost overrun, chúng tôi không thảo luận về chia sẻ lợi nhuận ở đây):

Dưới đây là một số điều mà bạn có thể đã quan sát được:

• Kịch bản 1: Seller chỉ tạo ra lợi nhuận mục tiêu (Target Profit, cũng chính là Target Fee ở phía Buyer) khi đạt được Actual Cost = Target Cost. Nghĩa là đạt được giá mục tiêu (Target Price).
• Kịch bản 2 và 3: Khi chi phí thực tế (Actual Cost) tăng lớn hơn chi phí mục tiêu (Target Cost) thì lợi nhuận của Seller bắt đầu giảm. Mặc dù Buyer cũng chia sẻ chi phí vượt mức.
• Kịch bản 4 và 5: Khi chi phí thực tế (Actual Cost) vượt từ Điểm tổng giả định (PTA = 183,333) trở lên, chia sẻ vượt chi phí của người mua (Buyer’s Share) sẽ bị đóng băng (ở ví dụ trên thì Buyer chỉ chia sẻ đến mức 20,000). Bất kỳ sự gia tăng nào nữa về chi phí thì không ảnh hưởng đến khoản thanh toán của Người mua (Buyer) vì tổng thanh toán đã bằng giá trần (Ceiling Price). Seller vẫn còn có thể tạo ra lợi nhuận theo kịch bản 4 và 5.
• Kịch bản 6 và 7: Khi chi phí thực tế (Actual Cost) tạo ra Final Price tạm tính bằng giá trần (Ceiling Price) trở lên thì Seller sẽ lỗ

Actual Cost vs. Buyer Payout (Chi phí thực tế vs. Thanh toán của người mua)

Biểu đồ thể hiện Chi phí thực tế (Actual Cost) bằng màu xanh dương và Thanh toán từ phía Buyer (Buyer Payout) bằng màu đỏ. Biểu đồ này cho thấy mức lợi nhuận của Seller (khoảng chênh lệch giữa đường màu đỏ và đường màu xanh) bắt đầu thu hẹp khi Actual Cost của Seller không đạt Target Cost (dẫn đến không đạt Target Price). Và biên độ thu hẹp hơn nữa khi Actual Cost đạt đến điểm PTA. Ngoài ra, Seller bắt đầu thua lỗ khi Actual Cost cao hơn Ceiling Price.

Nguồn: 

• Rita Mulcahy’s PMP® Exam Prep - Ninth Edition
• iZenBridge - What Is The Point Of Total Assumption (PTA)

Xem thêm

MỌI KIẾN THỨC VỀ PMP^®